Pierwsze kroki startup'u: Kluczowe informacje prawne

Czym tak właściwie jest startup?

‍

Bardzo modne w ostatnich latach słowo: startup. Można uznać, że co druga osoba pracuje nad startup’em lub została zatrudniona przez startup. Czym tak właściwie jest organizacja nosząca miano startup’u i czy każde używające je przedsiębiorstwo prawidłowo przypisuje sobie to miano?

Ciężko o jakąkolwiek definicję słownikową tego pojęcia. Odwołać można się do prób definicyjnych dokonanych przez Steve’a Blanka, Erica Riesa czy David’a McClure.

Steve Blank profesor przedsiębiorczości na Uniwersytecie Stanforda w Dolinie Krzemowej, jednym z bardziej prestiżowych uniwersytetów na świecie. Wykładał również na Uniwersytecie Columbia należącym do tzw. Ivy League (Ligi Bluszczowej) oraz na Uniwersytecie Berkeley. Jest twórcą metodologii Rozwoju Klienta (Customer Development), która stanowi jedną z podstaw budowania stratup’ów w modelu Lean Startup. Steve Blank w swojej książce pt. “Podręcznik startupu. Budowanie wielkiej firmy krok po kroku” (“The Startup Owner’s Manual. The Step - by - Step Guide for Building a Great Company”) zdefiniował startup jako tymczasową organizację utworzoną w celu poszukiwania powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego. Skalowalny model biznesowy oznacza, że firma może zwiększać swoje przychody i zasięg działalności bez proporcjonalnego zwiększania kosztów. Oznacza to, że można obsłużyć więcej klientów i generować większe zyski, nie wymagając znacząco większych zasobów finansowych. Przykładem firmy posługującej się skalowalnym modelem biznesowym jest Netflix, natomiast przykładem nieskalowalnego modelu biznesowego jest lokalna mała kawiarnia.

Eric Ries amerykański przedsiębiorca i twórca metodologii Lean Startup. Autor książki pt. “Metoda Lean Startup. Wykorzystaj innowacyjne narzędzia i stwórz firmę, która zdobędzie rynek” (“The Lean Startup: The Million Copy Bestseller Driving Entrepreneurs to Success”). W swojej książce Eric Ries zdefiniował startup jako instytucję stworzoną przez człowieka w celu dostarczenia nowego produktu lub usługi w warunkach ekstremalnej niepewności. Definicja skupia się na czynniku ludzkim oraz panującej niepewności rynkowej. Według tej definicji, startup’em nie mogą być firmy wprowadzające na rynek już istniejący produkt czy usługę oraz takie które opierają się na powtarzalnym i sprawdzonym już modelu biznesowym.

David McClure przedsiębiorca i anioł biznesu, który założył akcelerator biznesowy 500 Startups (obecnie 500 Global). Według jego definicji startup to firma, która nie wie (1) czym jest jej produkt, (2) kim są jej klienci i (3) jak zarabiać pieniądze.

‍

Z jakimi problemami borykają się założyciele startup’ów? Dokumenty prawne na sam początek.

‍

Po wyjaśnieniu pojęcia startup’u możemy przejść do bolączek z jakimi borykają się założyciele na samym początku. Oczywiście wszystko zależy od branży w jakiej dany startup planuje działać. Możemy jednak wyszczególnić zbieżne problemy dla większości zaczynających firm. Gąszcz regulacji prawnych oraz wymogów jakie muszą spełniać nowo założone spółki może przyprawić o zawrót głowy i spowodować rezygnację z wprowadzenia swojego innowacyjnego pomysłu na rynek.

Założyciele nowych startup’ów powinni pomyśleć przede wszystkim o Umowie Założycielskiej (Founders Agreement). W Polskim porządku prawnym na marne szukać tego rodzaju umowy, należy ona do kategorii tzw. umów nienazwanych. Jej głównym celem jest ochrona współzałożycieli oraz określenie zasad funkcjonowania startup’u. Pamiętać należy, że w zależności od wybranej formy prawnej prowadzenia startup’u zastosowanie będą miały również przepisy kodeksu spółek handlowych. Oznacza, to że na nowy startup będą nałożone dodatkowe wymagania kreowane przez kodeks spółek handlowych, a Umowa Założycielska (Founders Agreement) będzie podlegała pewnym ograniczeniom.

Umowa o Zachowaniu Poufności (Non - Disclosure Agreement), to umowa mająca na celu zabezpieczenie informacji, które mają istotne znaczenie dla działania i dalszej przyszłości firmy. Powinna stanowić szczególny przedmiot zainteresowania startup’ów. Umowa pozwoli ochronić pomysł danego startup’u przed wykorzystaniem go przez inne przedsiębiorstwa. NDA stosowana jest zarówno w stosunku zewnętrznych jak i wewnętrznych i chroni najbardziej cenne aktywo startup’u jakim jest sam pomysł.

Term - sheet, czyli zbiór ustaleń pomiędzy inwestorem a startup’em. Zawierany najczęściej na samym początku procesu inwestycyjnego, przed podpisaniem umowy inwestycyjnej. Określa ramowe warunki transakcji pomiędzy inwestorem a startup’em, w Polsce określany jako list intencyjny. Jego głównym celem jest określenie wstępnych warunków inwestycji.

Umowa inwestycyjna pomiędzy inwestorem a startup’em. Umowa ta powinna określać prawa i obowiązki stron, opisując cały przebieg inwestycji aż do wyjścia inwestora ze spółki (exit plan). Celem umowy inwestycyjnej jest określenie zasad, na podstawie których nastąpi przekazanie finansowania na rzecz startup’u.

Po sporządzeniu umowy inwestycyjnej i wejściu inwestora do spółki sporządza się umowę spółki. Umowa zawierana jest w celu wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej. W wyniku takiej umowy do życia powołany zostaje odrębny podmiot gospodarczy, który podlega wpisowi do właściwego rejestru. W wyniku takiej umowy może powstać spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, spółka komandytowo-akcyjna, spółka komandytowa, spółka partnerska, spółka jawna, spółka cywilna.

Startup’y powinny zwrócić uwagę również na własność intelektualną, która stanowi główne aktywo podnoszące wartość przedsiębiorstwa na samym początku działalności. W tym celu warto rozważyć rejestrację swoich praw w odpowiednim urzędzie oraz zabezpieczenie własności intelektualnej w zawieranych umowach.

Regulamin oraz polityka prywatności to kolejne akty które należą do początkowych must - have dla nowo założonego startup’u. Regulamin ma między innymi na celu określenie warunków na jakich startup świadczy usługi, warunków zawierania i rozwiązywania umów czy tryb reklamacji. Regulamin powinien zabezpieczać startup, przy jednoczesnym poszanowaniu regulacji ochronnych wobec konsumentów. Polityka prywatności to dokument, który określa, jakie dane osobowe użytkowników są gromadzone i przetwarzane przez operatora. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych) administrator danych osobowych ma obowiązek informacyjny względem osób, których dane osobowe przetwarza. Wobec tego, jeżeli startup podczas swojej działalności przetwarza dane osobowe, musi spełnić obowiązek informacyjny np. poprzez stworzenie polityki prywatności.

Podsumowanie

Obowiązki i wymagania prawne jakim muszą sprostać nowi przedsiębiorcy mogą wydawać się przytłaczające. Warto jednak zadbać o to na samym początku i uregulować kwestie od pierwszych momentów działalności aby uniknąć negatywnych konsekwencji w przyszłości. Nasza pamięć jest zawodna, lepiej więc uregulować zasady podziału między współzałożycielami na samym początku, aby uniknąć przyszłych sporów. Kwestie zabezpieczenia własności intelektualnej oraz ochrony innowacyjnego pomysłu przez skonstruowanie umowy o poufności mogą uchronić startup przed bezprawnym wykorzystaniem przez inne podmioty. Dobrze skonstruowany regulamin pozwoli zaoszczędzić stresu i spełnić obowiązki informacyjne, a polityka prywatności pozwoli uniknąć dotkliwej kary za brak przestrzegania zasad RODO.

‍

FAQ

Czy umowa założycielska może zostać zawarta ustnie?

Obecne regulacje nie zabraniają zawarcia tego typu umowy w formie ustnej, jednakże ze względu na wagę uregulowań i postanowień, które powinny znaleźć się w founders agreement odradzałabym zawarcie tej umowy w formie ustnej.

‍

Czy umowa założycielska to umowa spółki?

Nie. Na mocy umowy założycielskiej nie zostaje powołany do życia odrębny podmiot gospodarczy podlegający wpisowi do właściwego rejestru. Dodatkowo umowa założycielska nie jest obligatoryjna.

‍

Na jakim etapie działalności stworzyć regulamin?

Regulamin będzie potrzebny w momencie rozpoczęcia świadczenia usług przez startup lub rozpoczęcia sprzedaży online.

‍

Ile wynosi kara za złamanie przepisów RODO?

Przepisy obejmują dwie kategorie kar finansowych za złamanie zasad ochrony danych osobowych. Kary są uzależnione od rodzaju przewinienia, jednakże mogą one sięgnąć wysokość:

• do 10 lub 20 mln euro,
• do 2 lub 4% całkowitego rocznego obrotu firmy z poprzedniego roku.

‍