Podejrzany w sprawie karnej – co robić i czego się spodziewać?

Kim jest osoba podejrzana, podejrzany i oskarżony?

Jeśli istnieje podejrzenie, że mogłeś popełnić przestępstwo, warto najpierw ustalić Twój status procesowy. To ma kluczowe znaczenie dla przysługujących Ci praw i obowiązków.

• Osoba podejrzana – to osoba, wobec której istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa, ale nie przedstawiono jeszcze zarzutów. Nie jest stroną postępowania karnego.
• Podejrzany – to osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub która została przesłuchana w tym charakterze. Od tej chwili nabywa status strony w postępowaniu.
• Oskarżony – to osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu lub wobec której złożono wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy albo warunkowe umorzenie postępowania.

Pamiętajmy, że nie każda osoba podejrzana zostaje oskarżona. Czasem postępowanie kończy się na etapie przygotowawczym.

Etapy postępowania karnego – krok po kroku

‍

Powyżej przedstawiamy graficzną reprezentację typowego przebiegu postępowania karnego, oczywiście możliwe są różne konfiguracje, które nie zostały uwzględnione na diagramie.

Całą procedurę rozpoczyna więc postępowanie przygotowawcze, które ma spełnić trzy funkcje. Do najważniejszych funkcji zaliczamy:

• Funkcję przygotowawczą, która polega na zbieraniu i utrwalaniu materiału dowodowego, na podstawie którego oskarżyciel podejmie decyzję w przedmiocie istnienia wystarczającej podstawy do wniesienia aktu oskarżenia.  

Pozostałe dwie są akcesoryjne i są nimi: - funkcja profilaktyczna i - funkcja względnie prejudycjalna.

Postępowanie przygotowawcze może przybrać formę śledztwa lub dochodzenia, przy czym obie te formy mają równorzędny status prawny. Obowiązujący w Polsce model postępowania przygotowawczego oparto na rozwiązaniu przyjętym w modelu radzieckim, w którym śledztwo zarezerwowane jest dla spraw o większej wadze lub stopniu skomplikowania, natomiast dochodzenie stosuje się w sprawach o mniejszym ciężarze gatunkowym.

Postępowanie przygotowawcze dzieli się na postępowanie prowadzone w sprawie (in rem) oraz przeciwko podejrzanemu (in personam). Postępowanie in rem rozpoczyna się z chwilą wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, bądź faktycznego rozpoczęcia czynności w ramach dochodzenia wstępnego, i trwa do momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów bądź przystąpienia do przesłuchania osoby w charakterze podejrzanego. Natomiast postępowanie in personam wszczynane jest z chwilą formalnego przedstawienia zarzutów lub rozpoczęcia przesłuchania osoby jako podejrzanego.

Przedstawienie zarzutów

W chwili przedstawienia zarzutów rozpoczyna się postępowanie przygotowawcze in personam i osoba uzyskuje status podejrzanego. Na przedstawienie zarzutów składają się następujące czynności:

• Sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Musi ono zawierać wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego czynu i jego kwalifikację prawną.
• Niezwłoczne ogłoszenie jego treści podejrzanemu oraz pouczenie go o prawach i obowiązkach.
• Przesłuchanie podejrzanego, chyba że nie jest to możliwe. Pamiętajmy, że bez ogłoszenia postanowienia podejrzanemu przesłuchanie jest niedopuszczalne, chyba że zachodzi jeden z wyjątków przewidzianych przez prawo.
• Pouczenie podejrzanego o prawie żądania, do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa, podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie.
• Sporządzenie takiego uzasadnienie i doręczenie go podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy.

Zakończenie postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze może zakończyć się w następujący sposób:

• Wniesienie aktu oskarżenia do sądu.
• Wniesienie do sądu wniosku o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków.
• Umorzenie śledztwa lub dochodzenia.
• Umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw.
• Wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania.
• Wniosek do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.

FAQ

1. Czy mogę nie wiedzieć, że jestem osobą podejrzaną?

Tak. Osoba podejrzana nie jest formalnie informowana o swoim statusie, ponieważ nie jest jeszcze stroną postępowania.

2. Czy mam obowiązek stawić się na wezwanie organów ścigania jako osoba podejrzana?

Tak, masz obowiązek stawić się na wezwanie – nawet jeśli formalnie nie jesteś jeszcze podejrzanym.

3. Kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata?

Najlepiej od razu – już jako osoba podejrzana możesz potrzebować wsparcia, aby nie pogorszyć swojej sytuacji procesowej.

‍