Odpowiedzialność karna Polaka za czyny popełnione za granicą

Czy Polak może odpowiadać karnie w Polsce za przestępstwo popełnione za granicą?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy wyjaśnić, czym jest miejsce popełnienia czynu zabronionego oraz jakie zasady regulują terytorialny zakres obowiązywania polskiego prawa karnego.

Miejsce popełnienia czynu zabronionego

Zdarzenie będące podstawą odpowiedzialności karnej może mieć miejsce na większym obszarze, a jego skutki mogą występować w różnych miejscach. Ustawodawca polski określił tę kwestię wprost w Kodeksie karnym.

Zgodnie z art. 6 §2 Kodeksu karnego czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca:

• działał lub
• zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo
• gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub
• według zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Takie ujęcie wskazuje na możliwość przypisania czynu do kilku miejsc jednocześnie. Oznacza to, że ten sam czyn może w sensie normatywnym być popełniony zarówno w Polsce, jak i za granicą.

Zasady regulujące terytorialny zakres polskiej ustawy karnej

Zasada terytorialności

Podstawową zasadą stosowania polskiego prawa karnego jest zasada terytorialności. Oznacza ona, że polska ustawa karna ma zastosowanie do czynów popełnionych:

• na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• na polskim statku wodnym,
• na polskim statku powietrznym.

Nie ma przy tym znaczenia, czy sprawcą jest obywatel Polski czy cudzoziemiec. Jeśli żadnym z miejsc popełnienia czynu nie jest Polska ani polski statek wodny lub powietrzny, przestępstwo uznaje się za popełnione za granicą.

Zasada personalna

Jeżeli nie można zastosować zasady terytorialności, kluczowe znaczenie ma zasada personalna. Zakłada ona, że polska ustawa karna ma zastosowanie do obywateli polskich nawet wtedy, gdy czyn został popełniony poza granicami kraju. Obywatelstwo polskie jest tu kluczowym kryterium – nie ma znaczenia, czy dana osoba posiada również inne obywatelstwo.

Jednak zasada ta nie ma charakteru absolutnego. Jej ograniczeniem jest tzw. warunek podwójnej karalności – czyn musi być uznany za przestępstwo zarówno w Polsce, jak i w kraju, w którym został popełniony. Jeśli czyn nie jest tam penalizowany, nie można zastosować polskiego prawa karnego.

Konflikt prawa polskiego i prawa kraju popełnienia czynu

Rozciągnięcie stosowania polskiej ustawy karnej na czyny popełnione za granicą powoduje, że różne systemy prawne mogą się nakładać. W efekcie sprawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zarówno za granicą, jak i w Polsce. W takich przypadkach kluczowe znaczenie ma współpraca międzynarodowa oraz przepisy o ekstradycji i wzajemnym uznawaniu wyroków karnych.

FAQ

1. Czy obywatel Polski może być sądzony w Polsce za przestępstwo popełnione za granicą?

Tak, pod warunkiem że czyn jest karalny zarówno w Polsce, jak i w kraju popełnienia przestępstwa (warunek podwójnej karalności).

2. Co jeśli Polak popełni przestępstwo w kraju, w którym nie jest ono ścigane?

W takiej sytuacji polski sąd nie może wymierzyć kary, ponieważ nie został spełniony warunek podwójnej karalności.

3. Czy Polak może być karany w dwóch krajach za ten sam czyn?

Tak, jeśli oba kraje uznają czyn za przestępstwo i zdecydują się go ścigać, może dojść do sytuacji podwójnej odpowiedzialności.

‍

‍

‍